Σαμαρίνα
Η απομόνωση που οδήγησε στη διατήρηση της παραδοσιακής ταυτότητας
Η Σαμαρίνα, το υψηλότερο κατοικημένο χωριό της Ελλάδας (και των Βαλκανίων), βρίσκεται επί χρόνια, απομονωμένη στα βουνά της Πίνδου, στο νομό Γρεβενών, στα σύνορα της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου, σε υψόμετρο ~1.600 μέτρων. Η εγκαθίδρυση του χωριού προήλθε από συνοικισμούς κτηνοτρόφων που ήταν συσπειρωμένοι στην περιοχή σε διάφορες θέσεις/βοσκοτόπια, που εξηγεί τη γεωγραφική της απομόνωση. Το ταυτόχρονο μειονέκτημα, αλλά και πλεονέκτημα της.
Η Σαμαρίνα, αποκομμένη από τις αστικές επιρροές, έχει διατηρήσει την αυθεντικότητα της τοπικής αρχιτεκτονικής, με κύρια χαρακτηριστικά την πέτρα και το ξύλο, στα πρότυπα της δυτικομακεδονίτικης αρχιτεκτονικής και με νεροτριβές (μαντάνια) που λειτουργούν μέχρι και σήμερα. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, μεταμορφώνεται σε ένα γραφικό χιονισμένο τοπίο, αποκλεισμένο από τον έξω κόσμο, γεγονός που έχει εκπαιδεύσει τους κατοίκους της να λειτουργούν αυτόνομα, ώστε να διαχειριστούν τις δυσκολίες που επιφέρει το κρύο και ο χιονιάς, με έντονη την αίσθηση της κοινότητας και της αυτάρκειας. Παράλληλα, η κοινότητα της Σαμαρίνας συνεχίζει την ενασχόληση με την κτηνοτροφία, να ομιλεί τη βλάχικη διάλεκτο και να τηρεί ευλαβικά τα ντόπια ήθη και έθιμα.
Τρανό παράδειγμα ζωντανής και αμόλυντης πολιτιστικής ταυτότητας αποτελεί, ανάμεσα σε άλλα, το εντυπωσιακό πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου, όπου όλοι οι απανταχού Σαμαριναίοι επαναπατρίζονται και αναβιώνουν τις ένδοξες μέρες της κοινότητας με το Μεγάλο χορό και τα βλάχικα τραγούδια που λαμβάνουν χώρα. Αυτό το πανηγύρι δεν είναι απλώς μια γιορτή, αλλά ένας ζωντανός δεσμός με το παρελθόν, όπου οι νέες γενιές μαθαίνουν από τις παλαιότερες, διατηρώντας ζωντανή την ταυτότητα τους.